عید غدیر خم، آداب و رسومات ایرانیان در این روز

شیعیان جهان عید غدیر خم را هر ساله در روز 18 ذی الحجه جشن می گیرند. این عید سعید در زبان عربی به «عید الغدیر»، «عیدُاللهِ‌ الاکبر»، « اشرف الاعیاد» نیز معروف است. عید غدیر خم یکی از بزرگترین و مهمترین عیدهای مذهب تشیع است. مناسبت این عید جانشینی حضرت علی علیه السلام پس از حضرت محمد به عنوان امام و سرپرست مسلمانان می باشد. عید غدیر خم در سال 1401 شمسی مصادف با روز دوشنبه، 27 تیر ماه است. روز عید غدیر خم در تقویم ایران جزو روزهای تعطیل رسمی است.

نقاشی در ارتباط با واقعه غدیر خم، اثر استاد فرشچیان

غدیر خم کجاست؟

معنی تحت الفظی غدیر گودال و آبگیری است که در محل مسیل قرار گرفته و مقداری از آب سیلاب را در خود حفظ می نماید. در سرزمین عربستان غدیر های زیادی وجود دارد که مردم محلی برای تشخیص آنها بر روی این گودال ها و آبگیرها نام هایی می گذاشتند. یکی از این آبگیرها که به دلیل وقایع تاریخی پیش آمده در کنار آن معروف شده است، غدیر خم می باشد. غدیر خم در فاصله سه تا چهار کیلومتری میقات «جُحْفه» و 64 کیلومتری شهر مکه واقع شده است. از این منطقه به دلیل وجود آب و درخت (سایه) به عنوان استراحتگاه کاروانیان استفاده می شده است. همچنین این منطقه محل جدا شدن راه کاروان های عراقی، شامی، مصری و اهالی مدینه نیز بوده است.

موقعیت مکانی غدیر خم

آخرین سفر حج پیامبر

پیامبر اکرم (ص) در ذیقعده سال دهم قمری به همراه هزاران نفر برای ادای اعمال و مناسک حج از شهر مدینه به سوی مکه حرکت کردند. این آخرین سفر حضرت محمد (ص) پیش از فوت ایشان بود که به حجه الوداع، حجه الاسلام و حجه البلاغ معروف شد. در آن زمان امام علی (ع) برای تبلیغ اسلام راهی یمن شده بود اما زمانی که از تصمیم حضرت محمد (ص) برای سفر حج با خبر شد به مکه بازگشت و رسول خدا را در این سفر همراهی نمود. پس از انجام مناسک حج توسط پیامبر اکرام و همراهان ایشان کاروانیان به منظور بازگشت به دیار خود راهی شدند. پس از طی نیمی از مسیر در محل غدیر خم جبرئیل بر پیامبر نازل شد و پیام وحی را به ایشان رساند.

طبق روایات دو آیه در این روز به پیامبر اکرم نازل شده است که اولی در ارتباط با ابلاغ رسالت ایشان است و دومی نیز آیه اکمال دین می باشد که پس از اعلام جانشینی امام علی (ع) بر پیامبر نازل شد. مهمترین واقعه این روز که دستمایه عید غدیر خم نیز گشت جانشینی حضرت علی (ع) پس از حضرت محمد (ص) می باشد. واقعه غدیر که در روز 18 ذی الحجه سال دهم هجری قمری اتفاق افتاد جزو مهمترین اتفاقات تاریخ اسلام می باشد. در این روز پیامبر با بیان این حدیث « مَن کُنتُ مولاه فَهذا علیّ مولاه أللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه» جانشینی امام علی (ع) را اعلام می نماید. پس از خطبه حضرت رسول اکرم، صحابه و سایر حجاجی که در آنجا حضور داشتند بلافاصله با حضرت علی (ع) بیعت می نمایند.

عید غدیر خم روایت کننده جانشینی امام علی (ع) پس از حضرت محمد (ص) و ولایت ایشان می باشد.

عید غدیر خم و رسومات ایرانی

همچون سایر اعیاد مذهبی عید غدیر خم نیز دارای آداب و رسوم مخصوص به خود می باشد. بعضی از این آداب جنبه ای فردی و شخصی دارند همچون انجام موارد مربوط به بهداشت فردی، پوشیدن لباس نو، مرتب و پاک، استفاده از عطر، روزه گرفتن، دعا خواندن و... دسته ای دیگر از آداب ویژه عید غدیر خم جنبه ای اجتماعی تر دارند مانند دادن افطاری به فقرا و مومنان، پذیرایی از مومنانی که برای تبریک عید به دیدن افراد می آیند، دید و بازدید از دوستان و اقوام، تبریک گفتن به یکدیگر، ایجاد صلح و آشتی و رفع کدورت موجود در بین مومنین، حضور در جشن هایی که هر ساله در مساجد و هیئت ها به مناسبت این عید برگزار می شود و...

در ایران عید غدیر خم آمیخته ای از فرهنگ و رسومات ایرانی و اسلامی می باشد. در ادامه به بیان بعضی از این رسومات خواهیم پرداخت.

یکی از رسوم ایرانی که با عید غدیر خم نیز آمیخته شده است سنت عیدی دادن است. همانطور که می دانیم از دیرباز و در عید نوروز بزرگترهای خانواده به کوچکترها عیدی می دهند. در عید غدیر خم که در ایران به عید سادات نیز مشهور است، دادن عیدی از سوی سادات به دیگران مرسوم می باشد. مبلغ این عیدی چندان زیاد نیست و در واقع نوعی تبرک محسوب می شود. علاوه بر این در روز عید غدیر خم در مساجد، حسینیه ها، تکیه ها و هیئت های سراسر ایران جشن های باشکوهی برگزار می شود که در آنها به پذیرایی از مومنان و عاشقان اهل بیت پرداخته می شود.

در ایران جلوه های عید غدیر خم را در کوچه ها و خیابان های شهر نیز می توان دید. از آذین بستن معابر گرفته تا پذیرایی از رهگذران با شربت و شیرینی! صد البته در شهرهای مذهبی چون مشهد مقدس و قم برگزاری این مراسم با شکوه و عظمت بیشتری همراه می باشد. معمولا در روز عید غدیر خم و سایر اعیاد مذهبی این اماکن شلوغ و پرتردد هستند به طوری که مسافران برای تهیه بلیط قطار، بلیط هواپیما یا رزرو هتل با مشکل مواجه می شوند. در این مواقع می توان از خدمات آژانس های مسافرتی مطمئن مانند موج زمزم بهره گرفت.

کارناوال های شادی به مناسبت عید غدیر خم در خیابان های تبریز حرکت می کنند.

مشهد در روز عید غدیر 

همانطور که بیان شد در شهرهای دارای اماکن مذهبی مراسم عید غدیر خم مجلل تر و پر ابهت تر از سایر شهرها برگزار می شود. در مشهد الرضا نیز هر ساله جشن عید غدیر خم با حضور کارناوال های شادی، گروه های سرود، مدیحه سرایان و... برگزار می شود. دیدن صحن و سرای آذین  بسته و چراغانی شده رضوی و زیارت مرقد مطهر آن امام معصوم در روز عید از دیگر جاذبه های مشهد در روز عید غدیر خم می باشد. علاوه بر این توزیع نذورات بین مردم، بویژه نیازمندان و قشر کم درآمد جامعه، آزادسازی زندانیان جرایم غیر عمدی و تهیه جهیزیه برای نوعروسان کم بضاعت از جمله برنامه هایی است که در عید غدیر خم توسط مردم و متولیان امر، در شهر مشهد صورت می پذیرد. در این شهر هر ساله بیش از 400 هیئت به برگزاری جشن های عید غدیر خم می پردازند. مردم مشهد و مسافران مشهد الرضا همواره در این روز مورد استقبال و پذیرایی این هیئت ها قرار می گیرند.

حال و هوای مشهد مقدس در روز عید غدیر خم، بزرگترین عید شیعیان جهان!